In oktober 2018 verscheen het openingsnummer van Inspirare, waarin het theologische gedachtegoed van Kees van der Kooi centraal stond (in het teken van zijn afscheid als hoogleraar). Daarin werd zijn theologie getypeerd als ‘radicaal vanuit het midden’. Deze typering heeft mij erg geholpen in mijn zoektocht naar hoe ik in de weerbarstige praktijk mijn weg kan vinden. Of beter gezegd: hoe ik Gods weg probeer te zoeken.
‘Radicaal vanuit het midden’, daarin zitten twee elementen: ‘radicaal’ en ‘midden’. Om met het laatste te beginnen: het ‘midden’ zie ik niet als een gefixeerde positie, in de zin dat je altijd op zoek gaat naar een compromis om iedereen tevreden te houden. Ik zie het juist als een flexibele manier van theologiseren, zonder duidelijke agenda vooraf. Dat kan betekenen dat je de ene keer aansluiting vindt bij rechtse/conservatieve thema’s als bescherming voor het ongeboren leven of de Bijbel als hoogste autoriteit voor leer en leven. Op andere momenten zal je meer aansluiting vinden bij linkse/progressieve thema’s als sociale gerechtigheid en ecologie.
Theologiseren vanuit het midden betekent voor mij ook het zoeken naar een juiste balans tussen ideaal en werkelijkheid. Het gevaar bestaat dat je zo opgaat in je idealen, dat je daarmee het contact met de werkelijkheid verliest en een eigen wereldje creëert waar niemand bij gebaat is, behalve jijzelf en misschien een handvol medestanders (totdat je bubbel wordt doorgeprikt). Met een nadruk op realisme kun je echter weer doorschieten naar de andere kant, waarbij je elk idee of ideaal dat boven het maaiveld uitsteekt bij voorbaat afschiet, omdat het ‘niet realistisch’ is. Aan beide kanten kan het verworden tot een selffulfilling prophecy: of je blijft hangen in je fantasiewereld waar je door zelfbevestiging maar in blijft geloven (doorschieten in idealisme) of je creëert een dusdanig fantasieloze wereld dat de realiteit zoals je die kent nooit zal veranderen, omdat je daar niet voor open staat (doorschieten in realisme). Er is daarbij ruimte voor twijfel, maar zeker ook voor geloofsvertrouwen.
Het gevaar van theologiseren vanuit het midden is wel dat je zo op zoek kunt gaan naar een ‘midden’, dat alle extremen (ook de positieve) erop kapot kunnen slaan. Dan kun je als de gemeente in Laodicea worden: niet warm of koud, maar lauw (Openb. 3:14-22). Je sluit over alles compromissen, om maar niet de confrontatie aan te hoeven gaan. Daarom ook de toevoeging ‘radicaal’ vanuit het midden, omdat het midden geen doel op zich is, maar een manier om in deze wereld de weg van Christus te zoeken.
Het radicale zit al in het feit dat je je niet fixeert op een linkse of rechtse agenda, maar telkens opnieuw zoekt wat in de gegeven context de juiste weg is. De ene keer kan dat een radicale confrontatie zijn en de andere keer een grijs compromis. En is het juist in deze tijd van toenemende polarisatie niet wezenlijk dat er mensen zijn die voeling hebben met linkse én rechtse thema’s, maar die ook een andere weg durven te gaan als dat nodig is?